Ή ελληνική εθνεγερσία από την Εθνικιστική οπτική

Ή Εθνεγερσία του 1821 έφερε στο προσκήνιο τό πρωταρχικό ζή­τημα του τρόπου παραμονής και διακινήσεως στην εξουσία εκείνης τής ηγουμένης μειοψηφίας, πού εκείνη τήν στιγμή δημιουργούσε τήν ελεύθερη δόμηση του Ελληνικού Λαού, έφερε δηλαδή στο προσκήνιο τό ζήτημα του πολιτεύματος.

Για τήν μελέτη ενός τόσο σπουδαίου άλλα και τόσου πολύπλοκου ζητήματος είναι αναγκαίο να διακρίνουμε τέσσερις φάσεις μέσα στην Ελληνική Εθνεγερσία. Ή πρώτη διαρκεί άπό τό 1821 μέχρι τό 1822. Ή δεύτερη άπό 1823 μέχρι τό 1826. Η τρίτη άπό 1826 μέχρι τό 1831. Καί ή τέταρτη άπό τό 1832 μέχρι τό 1837.

Ή πρώτη περίοδος, είναι ή περίοδος τών μεγάλων νικών τών Ελληνικών επαναστατικών δυνάμεων, στό Βαλτέτσι, στη Γραβιά, στά Βασιλικά, στην Τρίπολη, στά Δερβενάκια. Είναι ή «ηρωική εποχή τής Έθνεγερσίας.

Μέσα στη θύελλα, πού αύτή δημιουργεί, ξεπετάγεται ή ηγουμένη μειοψηφία τών καπεταναίων και τών δημογερόντων, πού παίρνει στους ώμους της τις ευθύνες αυτού του γιγαντιαίου εγχειρήματος.

Μία παρόμοια ανάδειξη δέν γίνεται κληρονομικώ δικαιώματι, ούτε γιατί λειτουργεί κανένα εκλογικό σύστημα μέσα στό Λαό. Πολύ περισσότερο όμως δεν γίνεται αυθαίρετα. Μία μακρά προϊστορία και άσκηση ατά σκοτεινά χρόνια της Τουρκοκρατίας έχει επιβάλλει τους ανθρώπους αυτούς στή συνείδηση του Λαού. Γι’ αυτό μέ τήν Εκρηξη της Έθνεγερσίας προωθούνται εντελώς φυσικά ατά βασικά κέντρα λήψεως των αποφάσεων, πού κρίνουν την τύχη του Έθνους.

Μ’ αυτό τον τρόπο σχηματίζεται τό στρώμα των στρατιωτικών αρχηγών και οί κατά τόπους επαναστατικές γερουσίες της Πελοπον­νήσου και της Στερεάς Ελλάδος.

Η Νομοθετική λειτουργία ανατίθεται βασικά σ’ αυτά τα γερουσιαστικά σώματα, πού εκδίδουν τά διαγγέλματα και τά διατάγματα, τα πρώτα νομοθετικά μέτρα, πού κυρώνουν τήν ανεξαρτησία του Ελληνικού Κράτους.

Η εκτελεστική λειτουργία, πού ατή περίπτωση αύτή ώς πρωταρχικό της μέλημα έχει την διεξαγωγή του πολέμου, ανατίθεται ουσια­στικά στο σώμα τών καπεταναίων, πού αναλαμβάνουν νά υλοποιή­σουν τις αποφάσεις τών Γερουσιών, ένώ ή δικαστική λειτουργία ανατίθεται στο κατά τόπους δημογεροντικό σώμα.

Η κυβερνητική λειτουργία ασκείται όπό τις πρώτες συνελεύσεις τών δημογερόντων και τών καπεταναίων, πού λειτουργούν δίπλα ατά γερουσιαστικά σώματα. "Ομως ή θύελλα της Έθνεγερσίας φέρνει μέσα σ’ αυτές τις συνελεύσεις ανθρώπους άπό τό σώμα τών κοτζαμπάσηδων πού -καίτοι ό Λαός προσπάθησε δυό φορές να τούς εξοντώσει-τελικά τούς ένωσαν οί στρατιωτικοί μέ έπί κεφαλής τον Κολοκοτρώνη. Ταυτοχρόνως εισρέουν και άλλα στοιχεία, "Ελληνες του αποδήμου Ελληνισμού και Φαναριώτες.

Σιγά-σιγά μία άλλη μάχη αρχίζει νά εκτυλίσσεται μέσα στά σώ­ματα τών εθνικών συνελεύσεων άπό τό 1822 και μετά. Η μάχη αυτή σχηματοποιεί δύο μεγάλες μερίδες: τήν μερίδα τών  στρατιωτικών» και τήν μερίδα τών «πολιτικών».

Μέ τον όρο στρατιωτικοί ή «μαχαιράδες» στά χρόνια αυτά εννο­είται τό σύνολο τών στρατιωτικών αρχηγών και οί δημογέροντες, πού τούς ακολουθεί τό σύνολο της Πελοποννησιακής Γερουσίας, ή οποία προσχώρησε στη μερίδα τών στρατιωτικών.

Μέ τον όρο «πολιτικοί» η «καλαμαράδες»  εννοείται τό εγγράμματο σώμα των Φαναριωτών καί των αποδήμων Ελλήνων, πού προσπαθοΰν μέ τον προσεταιρισμό τών καραβοκυραίων της 'Υδρας νά πα­ραμερίσουν τούς πρώτους.

Η μερίδα των πολιτικών μ’ έναν ευφυή ελιγμό μέ την υποδαύλιση των τοπικιστικών συμφερόντων διασπά την μερίδα των στρατιωτικών σέ τρία κομμάτια: στό Πελοποννησιακό, τό Ρουμελιώτικο καΐ στό Νησιώτικο. Αμέσως μετά και μέ την εξασφαλισμένη βοήθεια του αγγλικού δανείου συνενώνει τά δύο τελευταία κομμάτια εναντίον του ισχυρότερου, του Πελοποννησιακού, εξαπολύοντας έναν αίματηρό εμφύλιο πόλεμο. Μετά τσακίζει και τά άλλα δύο καί τελικά στρέφεται εναντίον των κοτζαμπάσηδων, πού τούς συντρίβει. Oι πιο εξέχουσες προσωπικότητες όλων αυτών των ομάδων φυλακίζονται στην 'Ύδρα.

Από τότε μέχρι τό 1826 ή κατάσταση περιέρχεται στα χέρια της ηγουμένης μειοψηφίας τών Φαναριωτών, τών Υδραίων καί τών αποδήμων Ελλήνων. Από στρατιωτικής απόψεως ό αγώνας τελμα­τώνεται επίτηδες, μέ την σκέψη ότι κάθε άλλη προσπάθεια δέν θά συνέφερε την αγγλική πολιτική, στήν οποία τούτη ή ηγουμένη μειο­ψηφία έχει στηρίξει τις έλπίδες της καί την δύναμη της,

Τό πολίτευμα αλλάζει περιεχόμενο. Ή νομοθετική λειτουργία ασκείται άπό διωρισμένους μέ τό έτσι θέλω —αυθαίρετα— κοτζάμπάσηδες καί Φαναριώτες και ταυτοχρόνως ελέγχει την εκτελεστική λειτουργία, πού σχηματίζεται μέ τον ϊδιο τρόπο. Η προαιώνια αυτο­νομία τής δικαστικής εξουσίας, πού είχε αναγνωρισθεί, στα αστικά τουλάχιστον θέματα και άπό τούς Τούρκους, καταργείται καί πε­ριέρχεται σιή δικαιοδοσία τής νομοθετικής εξουσίας.

Ή κυβερνητική λειτουργία;

Ή κυβερνητική λειτουργία εξαρτάται τώρα άπό τήν δόμηση των αγγλικών δανείων και γι’ αυτό ακριβώς τό λόγο εκείνοι πού τά δια­χειρίζονται καί δημιουργούν τούς μισθοφορικούς στρατούς τής Έθνεγερσίας είναι ή πραγματική ηγουμένη μειοψηφία: οί Ύδραΐοι καί οί Φαναριώτες.

Τό κύριο χαρακτηριστικό αυτής τής περιόδου είναι τό γεγονός της καταστροφής της προσπαθείας της μερίδος τών «στρατιωτικών», πού έχει την κοσμοθεωρητική προοπτική τής δυναμικής πανεθνικής άπελευθερώσεως, και τήν ύποκατάστασή της άπό τήν προοπτική ενός μικρού Ελληνικού Κράτους. Μέ άλλα λόγια τό κοσμοθεωρητικό κόμ­μα συντρίβεται άπό μία κοινωνική μερίδα σφυρηλατημένη στό εξω­τερικό μέ τις αρχές τής Γαλλικής Έπαναστάσεως. Η Μεγάλη Ιδέα γνωρίζει τήν πρώτη μεγάλη συντριπτική της ήττα. Τό Ευρωπαϊκό πνεύμα έχει νικήσει τό Ελληνικό. Τρία καινούργια κόμματα δημι­ουργούνται: τό Γαλλικό, τό "Ρωσικό καΐ τό Αγγλικό.

"Ομως άπό τό 1825 τά πράγματα αρχίζουν ν’ αλλάζουν. Ή εισ­βολή τού Ιμπραήμ συσσωρεύει τεράστια προβλήματα, πού φανερώ­νουν τήν αδυναμία τής ηγουμένης μειοψηφίας τής κορυφής νά τά επιλύσει.

Αρχίζει νά παρουσιάζεται ή ανάγκη τής ανακλήσεως τών παλαιών εφεδρειών, πού εϊχαν δημιουργήσει τήν Έθνεγερσία. Έτσι σέ λίγο απελευθερώνονται οί εξέχουσες φυλακισμένες προσωπικότητες. Ή παλιά ηγουμένη μειοψηφία δέν επανέρχεται απότομα άλλά βαθμιαία.

Στην άρχή παίρνει στά χέρια της τήν διεύθυνση τών στρατιωτικών επιχειρήσεων και παρ’ όλο πού τό τέλμα έχει πια έδραιωθεΐ, κατορ­θώνει νά διαφυλάξει τήν φλόγα τής Εθνεγερσίας- Μετά εισέρχεται σιγά-σιγά και στη νομοθετική λειτουργία και μέ έναν ευφυή ελιγμό τού Κολοκοτρώνη πλευρίζει τήν αγγλική πολιτική και παίρνει στά χέρια της και τήν κυβερνητική λειτουργία. Οί κοτζάμπάσηδες και οί Φαναριώτες παραμερίζονται.

Στήν εθνική συνέλευση τής Τροιζήνος τά πράγματα φαίνονται νά οριστικοποιούνται. Οί στρατιωτικοί και οί δημογέροντες επιβάλλουν μέ τήν απειλή τών όπλων τόν Καποδίστρια τό 1826- Τά κόμματα καταργούνται. Διεξάγουν τόν αμείλικτο αγώνα κατά τού Ιμπραήμ όλο τό 1827 καΐ τό 1828 υποδέχονται τόν Καποδίστρια στήν Αίγινα.

Ο Καποδίστριας προχωρεί σέ τεράστιες θεσμικές μεταβολές. Ενοποιεί τήν Νομοθετική και τήν Εκτελεστική λειτουργία στό πρό­σωπο του- Ταυτοχρόνως άνεξαρτοποιεΐ  τήν Δικαστική εξουσία άπό τήν Νομοθετική μέ διατάγματα πραγματικά πρωτοπόρα. Συγκροτεί γύρω του τό σώμα τών καπεταναίων και τών δημογερόντων και προσθέτει εύφυώς σ αυτό καί τούς έγγράμμάτους του αποδήμου Ελλη­νισμού. Σ’ αυτούς απομένει ουσιαστικά ή κυβερνητική λειτουργία, ένώ οί Φαναριώτες καί οί κοτζαμπάσηδες καταβαραθρώνονται.

"Ομως ή αγγλική πολιτική μεταβάλλεται. Μή θέλοντας νά δημιουργηθή ισχυρό Ελληνικό Κράτος ώς δύναμη αποκαταστάσεως τής παρηκμασμένης "Οθωμανικής Αύτοκρατορίας καί φοβούμενοι άπό τις πρώτες προσπάθειες  δημιουργίας τακτικού Ελληνικού Στρατού μέ ελληνικά μέσα άπό τον Υψηλάντη —πού καταγάγει τήν πρώτη νί­κη του τακτικού Ελληνικού Στρατοΰ στή μάχη τής Πέτρας— στρέφονται εναντίον του Καποδίστρια.

Με αυτή τήν αγγλική πολιτική φιλοσοφία θα στυνταχθούν οί Φα­ναριώτες, οί κοτζαμπάσηδες καί οί καλαμαράδες καί θά στραφούν εναντίον του Καποδίστρια καί θα τον δολοφονήσουν. Τό δεύτερο πλήγμα κατά τής Μεγάλης Ιδέας έχει δοθεί.

Από τά 1831 μέχρι τά 1837 τά πράγματα θά αποδείξουν ότι παρ’ όλα τά πλήγματα, πού έχει δεχθεί ή ηγουμένη μειοψηφία τών καπε­ταναίων καί τών δημογερόντων αντέχει ακόμη. Μά είναι ένας απελ­πισμένος αγώνας.

Ό Αρμανσμπεργκ, πού θα προσπαθήσει, κάτω άπό καθεστώς πια απολυταρχικό νά τούς ανασυγκροτήσει εναντίον τών Φαναριωτών καί τών Κοτζαμπάσηδων, θα δεχθη τό έμμεσο πλήγμα τής Αγγλικής πολιτικής με τήν αποπομπή του άπό τήν Βαυαρική αυλή, τό 1837. Η ηγουμένη μειοψηφία πού έκανε τήν Εθνεγερσία καταρρέει μαζί του οριστικά καί αμετάκλητα.

Επανέρχονται οί Μαυροκορδάτος, Κωλέττης καί Μεταξάς στο προσκήνιο καί δημιουργούν καί πάλι, μέσα στο πολίτευμα τής μοναρχίας, τά τρία παλαιά κόμματα: τό Ρωσσικό, τό Γαλλικό, καί τό Αγγλικό. Τό 1843 τινάζουν στον αέρα τό έπίστρωμα τής μοναρχίας καί τελικά επιβάλλονται μέ τήν αγγλική κατοχή του 1853. Τό κράτος λαμβάνει ουσιαστικά τήν σημερνή του κοινοβουλευτική μορφή.

Τά κόμματα προσωπικά ή αρχηγικά —μέ τήν εξαίρεση στις μέρες μας του ΚΚΕ— ή μέθοδος εκλογική, ένώ καθιερώνεται ή διάκριση τών εξουσιών. Η κυβερνητική λειτουργία θά περιέλθη σέ εκείνους πού εξυπηρετούν κάθε φορά τά ξένα πολιτικά συμφέροντα. Τούτο είναι τό χαρακτηριστικό αυτής τής μεταλλαγής: ότι ή ηγουμένη μειο­ψηφία, πού κρατεί στά χέρια της τήν κυβερνητική λειτουργία τήν κρατεί όχι άπό εσωτερικούς λόγους ιστορικής επιλεκτικής διεργα­σίας, άλλα γιατί συμβιβάζεται μέ τα ξένα πολιτικοοικονομικά συμ­φέροντα.

Η "Ελλάς ξεφεύγει άπό τήν άμεση κυριαρχία τής Ανατολής για νά πέσει στήν έμμεση κυριαρχία τής Δύσεως. Εκείνοι, πού σήκωσαν τό λάβαρο τής ολοκληρωτικής ανεξαρτησίας και άπό Ανατολή και άπό Δύση, καταστράφηκαν. Ενάντια ατούς κοτζαμπάσηδες, πού έσκυβαν πρόθυμα τό κεφάλι τους στους Τούρκους και ενάντια στους αποδή­μους, πού έσκυβαν τό κεφάλι τους πρόθυμα στους Δυτικούς, θέλησαν νά ακολουθήσουν τον τρίτο δρόμο.

Το ίδιο είχε συμβεί και πριν 400 χρόνια, τό 1453, όταν ενάντια σ’ αυτούς πού ήθελαν τούς Λατίνους, και ενάντια σ’ εκείνους πού ήθελαν καλλίτερα τούς Τούρκους, μία χούφτα άνθρώπων γύρω άπό τόν Κωνσταντίνο Παλαιολόγο διάλεξε τόν τρίτο δρόμο: τήν αυτο­κτονία. Μόνο, πού τώρα επρόκειτο για τήν Ελευθερία. Αυτή είναι ή φιλοσοφία τής εποχής.

πηγη